شهید

9/3/1359

بالاخره که روز چهارشنبه مصادف بود با سالروز پُرسعادت تولد فرزند کعبه علی‌بن‌ابیطالب‌ (ع) اولین مجلس شورای اسلامی در محل مجلس خبرگان سابق افتتاح شد. محیط بسیار گرم و صمیمی بود. مراسم با تلاوت و ترجمه آیات قرآن مجید آغاز شد. سپس آیت‌الله [محمدرضا] مهدوی‌کنی سرپرست وزارت ‌کشور درباره کوشش‌های وزارت ‌کشور برای برگزاری انتخابات سخن گفت و یادآور شد تا آمادگی مجلس، شورای انقلاب حکم مجلس را دارد. سپس پیام امام توسط سید‌احمد خمینی قرائت شد.

نکته جالب این بود که همان جو شعاری جامعه سریعاً در مجلس جای خود را باز یافت. پس از پیام امام، یکی از نمایندگان برخاست و شعار «‌ما همه سرباز تو‌ایم خمینی، گوش به فرمان تو‌ایم خمینی»، «‌تا خون در رگ ماست، خمینی رهبر ماست» و «‌درود بر خمینی، سلام بر شهیدان» را داد.

در طبقه دوم مجلس حدود 120 سفیر کشورهای خارجی حضور داشتند، جمعی از علماء و روحانیون شهرستان‌ها، فرماندهان ارتشی، جمعی از معلولین، خانواده‌های شهدا و خبرنگاران. سپس [ابوالحسن] بنی‌صدر حدود چهل دقیقه صحبت کرد که به‌ترتیب درباره کردستان، اقتصاد کشور، بحث‌های آزاد و نقش آن در آرامش جامعه، توجه به معنویت اسلام و تأثیر این معنویت و ما در آزاد ساختن انسان قرن بیستم که سرگشته در مادیات صرف می‌باشد. پس از صحبت [ابوالحسن] بنی‌صدر، یکی از نمایندگان شعار «‌سلام بر خمینی، درود بر [ابوالحسن] بنی‌صدر‌» را داد که چندان مورد توجه قرار نگرفت.

پس از صحبت وی، سرودی خوانده شد. آیت‌الله [محمدرضا] مهدوی [کنی] به نمایندگی از فقهای شورای نگهبان پیامی را قرائت کرد. سپس مراسم سوگند نمایندگان اجرا شد. نکته قابل‌توجه تعیین هیأت رییسه سنی بود که وقتی اسم دکتر [یدالله] سحابی و سپس مهندس [مهدی] بازرگان قرائت شد، [محمدصادق صادقی‌گیوی] خلخالی به مخالفت پرداخت که ما [مهدی] بازرگان را قبول نداریم و اگر بالاجبار است، حرفی نداریم که باعث تشنج شد و عکس‌العمل‌های متفاوت را به‌دنبال داشت.

تعداد نمایندگان جوان در مجلس کم نیست و این مایه خوشحالی است. جو به‌نظر مطلوب می‌آمد. یکی از نمایندگان گفت که باید محل مجلس را هم تغییر داد و این محل متناسب با نمایندگان این ملت انقلابی نیست.

جمعه 9/3/1359

تحریم اقتصادی

حمله نظامی نافرجام آمریکا سخت به سیاست غلط وی ضربه وارد آورد. در آغاز تقریباً همه متحدین آمریکا اعلام کردند که از این حمله اطلاع قبلی نداشته‌اند. هشت یا نُه کشته نیز اثر نامطلوبی بر آن‌ها داشت. به‌دنبال این قضایا سایروس‌ ونس وزیر امور‌ خارجۀ سه سال و اند [جیمی] کارتر استعفاء کرد. به‌دنبال او سخنگوی وزارت خارجه نیز استعفاء کرد. این در حالی بود که مدت کمی به‌ملاقات دو وزیر خارجه آمریکا و شوروی باقی مانده بود. هر چند که [ادموند] ماسکی رییس بخش سیاست خارجی در کنگره بوده ولی به هر حال تا آشنا شدن با همتایان خویش مسلماً وقت صرف خواهد شد که به‌ضرر [جیمی] کارتر تمام می‌شود.

[جیمی] کارتر از آغاز گروگان‌گیری جاسوسانش در تهران، تعطیلات آخر هفته‌اش را تعطیل کرده و خود نیز به‌مصداق یکی از گروگان‌ها در آمده است و تمام مسافرت‌های خارجی او لغو شده است.

در این حیص‌و‌بیص ژنرال 87 ساله یوگوسلاوی [یوسیپ ‌بروز] تیتو آخرین بنیانگذار جنبش غیر متعد‌ها درگذشت و در مراسم تدفین رسمی او بسیاری از سران کشورها شرکت کردند،

از جمله [والری ژیسکار] دستن رییس‌جمهور فرانسه، [هلموت] اشمیت صدراعظم آلمان‌غربی، [مارگارت‌] تاچر نخست‌وزیر انگلیس

و بالاخره [لئونید] برژنف، [آندروویچ] گرومیکو و هوآگوئوفنگ رهبر چین. به‌طور کلی جمع تکمیل بود از سران کشورهای بلوک شرق. به‌خصوص که بیش از چند روز از پایان گردهمایی کشورهای پیمان ورشو نمی‌گذشت و این کشورها اعلام کرده بودند که ملاقات‌های صلح شرق و غرب باید پیگیری شود.

از آمریکا هارولد براون وزیر دفاع [جیمی] کارتر آمده بود که از حیث جمع شخصیت دیپلماسی بسیار پایینی بود. به‌طور کلی محلی بود برای نزدیکی بلوک شرق به‌سران اروپا. حتی عدم حضور [جیمی] کارتر نیز بعداً موجب سرزنش او شد. جالب این‌که وزیر امور خارجه آلمان‌غربی مذاکراتی پیرامون بازدید رسمی [هلموت] اشمیت از مسکو به‌عمل آورد. وزیر خارجه فرانسه هم پیرامون ملاقات نزدیک [والری] ژیسکاردستن با [لئونید] برژنف گفتگوهایی انجام داد.

اگر به این نکته توجه کنیم که اروپا در صدد به‌دست آوردن شخصیتی است تا حتی بتواند ایالات متحده اروپا را تشکیل دهد، ملاقات‌های فوق حائز اهمیت خواهد بود. زیرا اروپا برای بستن دست [جیمی] کارتر، نزدیکی خود را با بلوک شرق بیشتر می‌کند. البته در این کار موفق نیز می‌شود. ملاقات [والری] ژیسکاردستن و [لئونید] برژنف به دو هفته نکشید. این ملاقات تعجب محافل سیاسی جهان را برانگیخت.

17 مه روزی که بازار مشترک باید برای تحریم اقتصادی ایران تشکیل جلسه می‌داد، نزدیک می‌شد و هیچ تغییری در امر گروگان‌ها به‌وجود نیامده بود. [ادموند] ماسکی ملاقات‌هایی با وزرای خارجه انگلیس، آلمان، فرانسه انجام داد. ژاپن که رسماً اعلام کرده بود از تحریم اقتصادی بازار مشترک پشتیبانی خواهد کرد، یک ماه می‌شد که از نفت ایران محروم شده بود، البته به بهانه افزایش 5/2 دلار در قیمت نفت. [ماسایوشی] اوهیرا به‌پارلمان ژاپن فراخوانده شد تا برای تحریم اقتصادی و سیاست‌های تورمی در کشور که در یازده مه ششصد هزار کارگر تظاهراتی نیز به‌پا کرده بودند، رأی اعتماد بگیرد. در پارلمان، حزب سوسیالیست به سیاست‌های [ماسایوشی] اوهیرا حمله می‌کند و وی را دنباله‌رو کاخ ‌سفید می‌خواند. به او ایراد گرفته شد که تورم روزبه‌روز در حال گسترش است. به‌دنبال این مباحث، کابینه ژاپن رأی عدم اعتماد گرفت. رأی عدم اعتماد ضربه‌ای بزرگ به [ماسایوشی] اوهیرا بود که بازتاب وسیعی در جهان داشت، چون مسأله غیر‌قابل انتظاری بود. به‌دنبال آن، [ماسایوشی] اوهیرا گفت ما برای تحریم اقتصادی ایران احتیاج به‌زمان داریم.

در این میان، شورای انقلاب ایران تماس‌های مستقیمی را با کشورهای اروپای‌شرقی برقرار کرد و قراردادهای تجاری بسته شد. لهستان قبول کرد که پروژه پتروشیمی جنوب را که ژاپنی‌ها نیمه تمام گذاشته‌اند، تکمیل کند. رومانی قراردادی برای خرید نفت بست. سوئد گفت تمام احتیاج ایران را برآورده خواهد کرد. ترکیه نیز قرارداد مبادله کالا بست و قرارداد ترانزیت با شوروی تجدید شد. ایران به‌سرعت به‌دنبال پیشگیری اثرات نامطلوب محاصره اقتصادی بود. سقوط کابینه و پارلمان ژاپن نیز اثر مهمی داشت. لذا تحریم اقتصادی ایران یکی از سه موضوع نشست وزیران خارجه جامعه بازار مشترک اروپا شد. از سویی چین متذکر شد این کشور علی‌رغم این‌که با گروگان‌گیری مخالف است اما نمی‌تواند حمله نظامی آمریکا به ایران را تحمل کند.

جامعه اقتصادی اروپا تشکیل شد و تحریم اقتصادی شامل قراردادهای بسته شده پس از 13 آبان (یعنی اشغال سفارت آمریکا) گردید. آن هم شامل قراردادهای بانکی، مواد غذایی و دارویی نخواهد بود. ضربه بزرگ دیگری بر [جیمی] کارتر فرود آمد. خبر به‌ [ادموند] ماسکی و [جیمی] کارتر که رسید، اصلاً برای‌شان مطلوب نبود. وزرای خارجه کشورهای جامعه اقتصادی گفتند تحریم اقتصادی اثری بر آزادی گروگان‌ها نخواهد داشت و این کار فقط برای خشنودی [جیمی] کارتر صورت گرفته است. جالب این‌که برای اعمال این تحریم نیم‌بند، [مارگارت‌] تاچر لایحه را به مجلس عوام انگلیس برد. چون از یک ماده استفاده و عطف‌به ماسبق هم کرده بود که از لحاظ قوانین انگلیس باطل بود، با مخالفت شدید مجلس عوام روبه‌رو شد. گفتند که بله قربان‌گو نیستند. [مارگارت‌] تاچر به عوام‌فریبی متهم و با تحریم اقتصادی ایران مخالفت شد. به‌گفته سیاستمداران انگلیس، [مارگارت] تاچر از اول نخست‌وزیری‌اش چنین ضربه‌ای نخورده بود. عدم موفقیت [مارگارت] تاچر باعث اعتراض دیگر کشورهای عضو بازار مشترک شد.

با ثابت ماندن موضع ایران دربارۀ گروگان‌ها و عدم هراس از تحریم اقتصادی آمریکا، بت تحریم اقتصادی آمریکا شکست. نشانه صریح آن، به‌کار افتادن دوباره [کورت‌] والدهایم این نوکر آمریکاست که باز به‌فکر ادامه کار کمیسیون تحقیق پیرامون جنایات شاه افتاده است. ادیب داودی عضو سوری کمیسیون از اوایل خرداد به تهران آمده است. البته دانشجویان پیرو خط امام طی اعلامیه‌ای هر گونه بازدید از گروگان‌ها را ممنوع اعلام کرده‌اند اما به‌نظر می‌رسد کمیسیون از این خواسته (بازدید از گروگان‌ها) چشم بپوشد. وزارت خارجه ایران طی یادداشتی به [کورت‌] والدهایم متذکر شده که مذاکره‌ای در کار نخواهد بود.

در دو روز گذشته، برونو کرایسکی، اولاف پالمه و [فیلیپ] کونزالوس رهبران سوسیالیست اروپا به‌دیدار دو روزه از تهران دست زدند که با دکتر [ابوالحسن] بنی‌صدر، دکتر [سیدمحمد حسینی] بهشتی و شورای انقلاب دیدار و گفت‌وگو داشتند که به‌نظر من، نمی‌تواند جدا از مستقل ساختن اروپا از آمریکا باشد.

امر گروگان‌ها به‌فرمان امام خمینی به مجلس واگذار شده است. اکنون مجلس تشکیل شده و مقدمات تعیین نظام‌نامه داخلی را می‌ریزد. ولی منابع کاخ سفید گفته‌اند با پیروزی طرفداران خمینی، مسلماً موضع ایران سخت‌تر خواهد شد. البته باید منتظر ماند و دید چه خواهد شد. نکته مهم این است که [جیمی] کارتر سخت درصدد تهیه مقدمات حمله نظامی است و این از گوشه و کنار مشهود است.